scarpa' nın izinde doğu garajı 3

Şeyh Sinan Mahallesi de, Demirci Kara Mahallesi de, Antalya Kent merkezini, doğu ile bağlayan ana cadde olan Değirmenönü Caddesi üzerinde bulunan camilerden isimlerini almışlar.. 

Daha önce de belirttiğim gibi her iki mahalle de 1830 kayıtlarına göre, Antalya'nın en kalabalık iki mahallesiymiş :)))

Düden çayından gelen sulama kanallarının her iki mahallede de yoğun olarak kullanıldığı o dönem ki haritalardan da anlaşılıyor.. Bölge yemyeşilmiş o zamanlar.. Zaten mahallelerin hemen ilerisinde Değirmenönü caddesine de adını veren değirmenler başlıyor..

O dönem, her iki caminin bulunduğu kısım çevresinde, ana cadde üzerinde olmaları nedeniyle bir nevi alt merkezler oluşmuş..

Şeyh Sinan Camisinin minaresi, caminin güney batı köşesine bitişik yapılmış.. Mimarisi basit olmakla birlikte sundurma çatısı ve taştan minaresi ile mütevazi hoş bir cami.. Ne yazık ki kitabenin yeri boş olduğundan yapım tarihi kesin olarak bilinmiyormuş...

Caminin hemen yanında yer alan türbenin kitabesinden, türbenin yapım tarihinin 1590 yılı olduğu anlaşılıyormuş...

Pehlivanidis mahallenin her tarafından sular aktığını, 2 buğday ve arpa öğüten değirmen, 1 de horasan harcı üretilen değirmen olduğunu, değirmenlerden sonra yolun kuzeyinde tek sınıflı bir Rum mektebi, karşısında da bakımlı bahçesiyle bir Türk mektebinin olduğunu yazıyor..

Bu okul, haritalarda, Şeyh Sinan Camisini geçtikten hemen sonra Değirmenönü Caddesinin üzerinde "Feridiye Mektebi" olarak görünüyor..

Konya Valisi Ferit Paşa, 1900 yılında "feridiye" ismi verilen okulu yaptırmış.. okul ilk yapıldığında ahşapmış.. 1932 yılında bahçesi kamulaştırılarak genişletilmiş, 1934 yılında bahçesinin yarısı ağaçlandırılarak buradan elde edilen gelir ile okul ihtiyaçları karşılanmış.. 1934-1948 yılları arasında okulun adı "İnönü" iken 1948 yılında "Ulema Paşa" adını almış.. Ahşap yapı, 1951 yılına kadar onarımlar görmüş, sonra yıkılmış.. İki katlı yeni bina 1952 yılında hizmete girmiş, aynı yıl okulun adı "İstiklal" olarak değiştirilmiş.. Okul, bugünde İstiklal adıyla kullanılmaya devam ediyor...

Demirci Kara Ali Cami ise, kimi kaynaklarda Timurcu Kara Ali Cami olarak geçiyor... Dikdörtgen planlı camide de yapım tarihini gösteren bir kitabe yokmuş ne yazık ki.. ancak minaresindeki tarih 1729 yılını gösteriyormuş.. Caminin bahçesinde haziresi, yani mezarlığı bulunuyor..

Camiyi yaptırdığı söylenen Demirci Kara Ali'nin mezarının, caminin kuzey giriş kapısı yanındaki zeytin ağacının altında olduğu rivayet ediliyor..

Haritalarda, Demirci Kara Caminin yanında bir medrese, karşısında bir karakol görünüyor.. Ve her yerden Pehlivanidis'in dediği gibi su kanalları, arklar geçiyor..  Hatta, Caminin batısındaki sokak, kadastral paftalarda bile köprüler sokağı olarak adlandırılıyor..

Doğu garajının bulunduğu Çavuş Bahçe mahallesinin etrafı ise eski haritalarda mezarlıklar ile dolu.. Bu mezarlıklar, sanılanın aksine bugün antik dönem mezarlıklarının ortaya çıkarıldığı eski doğu garajı, halk pazarı alanı değil, Cumhuriyetin ilk yıllarında yapılan kız meslek lisesi, İnönü İlkokulu, doğumevinin, merkez bankasının bulunduğu kısımlara isabet ediyor.. 

1920'lerin başında söz konusu mezarlık alanları, Antalya'nın gelişiminde bir sorun olarak görünmüş ve 1926 yılından sonra harita da belirtilen bulgur değirmenine giden cadde genişletilerek hal binası, zahire loncası, demirciler çarşısı, okullar, doğumevi yapılmış..

Pehlivanidis kitabında Tahılpazarı mahallesini, Bulgur değirmeni mahallesi olarak adlandırırken Bulgur değirmeninin küçük olmasına karşın sahibinin çok becerikli olduğunu, adını veremediği bu kişinin Antalya'da ilk defa su gücünü kullanarak elektrik ürettiğini yazmış...

Zaten haritada, bulgur değirmeninin olduğu kısımdan, doğu garajı tarafından gelen su kanalı geçip mezarlıklara doğru yönelmektedir.. Değirmenin güneybatısında ki mescit ise bugünkü Kara Ömer Ali Mescidinin olduğu yeri işaret etmektedir..

Mahallelerle ilgili yaptığım bu küçük araştırmanın ardından sıra inceleme yapacağım alanın sınırlarını belirlemeye gelmişti:)))