6.PEREC’İN REHBERLİĞİNDE, SCARPA’NIN VE PEHLİVANİDİS’İN İZİNDE ATATÜRK CADDESİ-“RAĞBET ÇOKTU HERHALDE”

Ağırlıklı olarak Hıristiyanların yaşadığı ve Yenikapı’ya kadar uzanan Yeni Mahallenin adı, Osmanlı ve Cumhuriyetin ilk yıllarındaki kayıtlarda “Rabetiye/Rağbetiye” şeklinde kayıtlı…

Antalya’nın ilk mimarı Tarık Akıltopu, ailesiyle otururken annesi sıkılmış ve çok zayıflamış... bu durumdan endişe eden babası Rum mahallesi olan Yenikapı'dan bir room (Rum) doktor getirmiş... doktor anneyi muayene ederek "Hanumi, sen burada çok sıkılmışsın, seni Yenikapı'ya bizim mahalleye taşıyalım" demiş ve Yeni Mahalleye taşınmışlar… doktor anneye Anastabla isimli bir Rum bakıcı bulmuş ve bu kadın sütlerle, yumurtalarla besleyerek Akıltopu’nun annesini iyileştirmiş…

Akıltopu'nun anılarında, eğlenceli olduğundan bahsettiği Yeni Mahalle, kayıtlarda Rağbetiye olarak geçen Mahalleden başkası değil, tabii ki...

Lütfü Gökçeoğlu’nun belediye başkanlığı yaptığı dönemde Antalya’ya Vali olarak atanan Haşim İşcan, 20 şubat 1940-8 ağustos 1945 tarihleri arasında görev yapmış ve özellikle kentteki imar faaliyetlerinde büyük emekleri olmuş… 

Kentin ilk ve hala en güzel parkı olan Karaalioğlu Parkı, onun çabasıyla düzenlenmiş...

29 şubat 1944 tarihinde, Antalya’yı güzelleştirme cemiyetinin yıllık kongresinde Rabetiye mahallesinin isminin Haşim İşcan olarak değiştirilmesi önerilmiş... 

3 nisan 1944 tarihli Belediye Meclisi kararıyla sayelerinde cennet kadar güzelleşen Yenikapı/Rabetiye Mahallesinin isminin Haşim İşcan Mahallesi olarak değiştirilmesine karar verilmiş…

Haşim İşcan Mahallesinin, Pehlivanidis zamanında “uzun yada koca yol” denilen Atatürk Caddesine cephe veren kısmında, Pandeloğlu Dimitri Ağa, İstavri Kahyaoğlu, doktor Politimos gibi varlıklı Hıristiyanlara ait, genelde iki katlı evler; Alati’nin eczanesi, Nikolaki Dimitriyadis’in fotoğrafçı dükkanı, Domeniko’nun İtalyan Lokantası, Vasilaki’nin fırını gibi dükkanlar sıralanıyormuş...

Cadde, sonundaki Yenikapı çevresiyle birlikte, ilk oluştuğu dönemden, 1970’li yıllara kadar üzerindeki iki katlı yapıları, cumhuriyetle birlikte yeniden düzenlenen su kanalıyla kentin en önemli ticaret, eğitim, idari, nezih ve eğlence mekanlarıyla adeta kentin gözbebeğiymiş…

Tam kıyaslamak ne kadar doğru olur bilmiyorum ama  özellikle Hıristiyan nüfusun kentten ayrılmadan önceki dönemde cadde, Antalya’nın İstiklal Caddesiymiş…

20. yy. başlarında Nikola Melli’ye ait matbaada basılıp kırtasiyelerde satılan Antalya kenti kartpostallarında caddenin fotoğraflarına yer verilirmiş...

İtalyan askerleri işgal döneminde cadde de güç gösterisi yaparlarmış…

Rumların kentten ayrılmasından sonra da cadde şehrin en güzel mevkiisi olarak tarif edilirmiş... 

Devlet büyükleri kente geldiğinde, halkı bu cadde de selamlamış…

Atatürk kır koşuları bu cadde de gerçekleşirmiş…

Resmi geçit törenlerinde, festival kortejlerinde bu cadde kullanılmış…

1970’lere kadar mimari özelliklerini kaybetmeyen cadde üzerindeki yapıların 1920 yılındaki sahiplerini Pehlivanidis yazdığı kitapta anlatmış ve hazırlanan haritada binaları numaralandırmış…

Ben de kitap ve haritayı karşılaştırarak, sokak dokusunda değişiklik olmadığından üç aşağı beş yukarı doğru olduğunu tahmin ettiğim şekilde isimleri haritaya aktarmaya çalıştım...

Buna göre köşede, mezarlığın gerisindeki iki evin ardından sokak ve caddenin ilk bakkalı geliyor… bakkalın yanında Bakkaloğu’nun, sonrasında da Kiriakos Mazıoğlu’nun evi var...

Evlerin önünde, Scarpa haritalarında da görünen ince uzun bir şekilde mezarlık ve duvarı  uzanıyor...

Yolun karşısı Üç kapılardan itibaren sur, hendek ve onlarla yol arasında sınır oluşturan kavak ve servi ağaçlarıyla dolu… yol düzenleme çalışması başlamış durumda...

Kiriakos Mazıoğlu’nun evi bugün cadde üzerinde kalmış 2 katlı 3 evden birisi olan ve Burger King olarak kullanılan bina…

Eski fotoğraflara göre bu bina önce tek katlı olarak yapılıyor… binanın önünde  mezarlık ve duvarı var...

Bir sonraki fotoğrafta, yapı halâ tek katlı… mezarlık kaldırılmış...yolun karşısında biraz ağaç kesimi yapılarak surlar ve hendek açığa çıkartılmış… ayrıca Antalya lisesi binalarının bahçesinde görünen iki servi ağacından birisi de ne yazık ki kesilmiş…

1920‘lerin sonunda, evin ilk sahibi Kiriakos Mazıoğlu, mübadeleyle Yunanistan’a gidip, oradan da yeni sahibi Antalya’ya geldikten sonra eve 2. kat ilave edilmiş… 

Giriş kapısının üzerinde bulunan aslan kabartmalı taş, 1990’ların ortalarında yerinden sökülerek kaybolmuş…

Onarım sırasında yerine benzer bir taş yerleştirilmiş… şimdi yapı dış cephesiyle eski haline neredeyse birebir uyuyor… fonksiyona gelirsek, 2013 yılından itibaren artık gençlerin, dünyanın her yerinden insanların kullandığı bir dünya devi markanın, Burger King’in ev sahibi durumunda ve kabartmanın olduğu kapı üstünü markanın kırmızı harfleri süslüyor...

Tabii sadece bu yapı değil, onun karşısındaki yapı da bir başka dünya devinin hamburgercisi...

1930’ların sonlarındaki fotoğraf karelerinde yer almaya başlayan ve surlar yıkılarak yapılan bu yapı Mcdonalds’dan başkası değil... 

Bu yapının Üçkapılardan devam eden sur hattında, yıkılan burçlardan birisinin yerine yapıldığını fotoğraflar çok açık bir şekilde gösteriyor...

Kadri Yakut anılarında, 1940’lı yıllarda, sokaktaki su arıklarından mikrop kapıp tifoya yakalandığını, Atatürk caddesi üzerinde Mcdonalds binasında muayenehanesi olan Doktor Emin Beyin kendisini tedavi ettiğini anlatıyor…

İki katlı yapı, erken cumhuriyet dönemi mimarisine sahip… bu özellikleriyle sahiplerinin de talebi üzerine, 1994 yılının başlarında bahçesiyle birlikte koruma altına alınıp aynı yılın sonlarında Mcdonalds olarak işletmeye açılmış…

1958 yılının temmuz ayında, Atatürk Caddesi üzerinde muhallebici İbrahim Şendil’de dondurma yiyen 20 kişinin zehirlendiği Şelale Gazetesine haber olmuş… 

Google da İbrahim Şendil diye aradığımda ne ilginçtir ki Atatürk Caddesi No:38 çıkıyor ve bu adres Mcdonalds’ı işaret ediyor… o tarihlerde belki de burada bir muhallebici vardı kim bilir😊

7. BÖLÜM PEREC’İN REHBERLİĞİNDE, SCARPA’NIN VE PEHLİVANİDİS’İN İZİNDE ATATÜRK CADDESİ-“LİSE!... LİSE!... LİSE!...”