9.PEREC’İN REHBERLİĞİNDE, SCARPA’NIN VE PEHLİVANİDİS’İN İZİNDE ATATÜRK CADDESİ-“ŞEFİM BURGERİM”

Kuyuönü, yani Acar Taksi durağı çıkışından sonra, bugün gözde kahve mekanlarından Starbucks, Mokka kahve işletmelerinin olduğu yerler, Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar hep sur hattıymış…

Surların kısmen yıkılmasıyla, sur içinde bulunan bazı evlerin, bahçelerin önü açılarak, caddeyle bağlantısı sağlanmış… Bugün önü otopark olarak kullanılan eski kültür sineması binası da bu bağlantıyı kullanan yapılardan…

 

1970’lerde Eyilik ailesi, sur arkasında olmasına karşın, sur görünümünü doğrudan etkileyen bu taşınmazlarında sinema ve soğuk hava deposu inşaatına başlamış ve o dönem yapılabilen müdahalelerle yapı yıktırılamamış, ancak bugünkü durumunda kat yüksekliğinin kalması sağlanabilmiş… yapıda bulunan sinemada gösterilecek filmler için de, 1970’lerin başında Park Sineması adıyla İstanbul’dan Aksin firmasıyla  anlaşılmış…

Sinema, daha sonraları da televizyon kanalı olarak kullanıldığı dönemlerde, kentin havalı yapılarından birisi olan bina, ailenin iflasının ardından bugün terkedilmiş durumda… üzerindeki grafitiler bile, yapının kentin hantal yapıları arasında yer almasını engellemiyor…

Mcdonald’s ve Selahattin Tonguç’a ait yapılar gibi 1950’ler öncesi sur üzerinde yapılmış iki katlı evlerden birisi de Kültür Sinemasının önündeymiş...

Arkadaki sinema ve soğuk hava deposunun yapımı aşamasında da fotoğraf karelerine giren bu yapı sonrasında yıkılmış… 

Ortaya çıkan boşluk, dolayısıyla sur hattı ise otopark olarak kullanılmaya başlamış…

Sur hattının Yenikapı meydanına yakın olan kısmında, sur önünde, Pehlivanidis döneminde de yapılar ve dükkanlar varmış…

Bu yapılardan ilki, Hem Scarpa’nın, hem de Pehlivanidis’in, haritalarında işaretlenmiş olan ve Yeni Mahallenin kurulmasıyla birlikte, çoğunlukla Rumların yaşadığı bölgede kontrolü de sağlamak adına yapılmış Karakol binasıymış…

Karakol binasının kuzeydoğusu, yani Üçkapılar tarafında, hendek boyunca fotoğraflarda görünen demir parmaklıklar, Pehlivanidis’in haritasında da gösteriliyor…

İtalyan işgali döneminde, Yenikapı Karakolunun komiseri deli lakabıyla meşhur Emin efendiymiş… Mazlum Adıson anılarında, babası ile Emin efendi ve İtalyan askerleri arasında geçen bir silah olayını anlatmış…

Karakolun, önünden deve kervanları geçerken, yanındaki dükkanlarla birlikte, gece aydınlatması altında, yada önemli resmi geçit törenlerinde çekilmiş fotoğraflarına, eski Antalya fotoğrafları arasında rastlamak mümkün…

Yenikapı karakolunun bu yerinden ne zaman kaldırıldığını tam olarak bulamasam da, 1939 yılına ait gazetede yer alan, o civardaki bir satış ilanında eski polis karakolu arkası diye bahsedildiğinden, Karakol yapısının 1930’larda yıkıldığını söylemek çok yanlış olmayacak…  sonrasında ise Karakolun yerine bir trafo yerleştirilmiş...

Yenikapı karakolunun yıkılmasından sonra, Yenikapı meydanında yeni bir Karakol yapılmış… 

Eski Yörükoğlu restaurantın bulunduğu köşeye yeni yapılan karakolda 1997 yılında yıkılmış…

Karakol binasının ancak yıkım ve yıkım sonrası fotoğrafları ile gazete haberini bulabildim… 1997 yılına ait haberin başlığı “Yenikapı Tarih Oldu”… 

Gerçekten de tarih olmuş herşey… orada bir zamanlar bir karakolun olduğunu bile bilmeden kafelerin açık oturma mekanlarında oturup vakti tarih yapıyoruz bugünlerde…

Pehlivanidis’in döneminde, İtalyan Domeniko’nun lokantası varsa, benim de gençliğimde, hemen hemen aynı yerde, içinde dövmecilerin, sahafların olduğu Akbaba pasajında, hamburgerinin, fiesta sandviçinin lezzetini hala unutamadığım Şefburgerim vardı…

Küçücük mekânında, tahta oturma sıralarında lise yıllarımın en güzel tadı, bugün cadde üzerinde bulunan Mcdonald’s ve Burger King ile kıyaslanamayacak güzellikte bir lezzetti...

Yıllar sonra Pisidia gezmeleri yaparken açılan bir sohbet, benim Şefburger’in yaratıcılarını öğrenmeme vesile oldu… Ankara’dan gelen Can ve Hülya Yükler… Şefburger’i 1982 yılında açmışlar… Hülya Yükler, rehberimiz Ümit Işın’ın ablasıymış… zaten sonralarda Şefburger’i 1990 yılına kadar Ümit işletmeye devam etmiş, sonra da kapanmış… meğer, rehber ve arkeolog olduğu kadar, hamburgerciliği de varmış sevgili arkadaşımızın😊 ve bunu Pisidia’nın dağlarında öğrenecekmişim... Pisidia büyüsü işte...

Hamburger ve sandviçlerini yiyenlerin penceresinden caddeyi izledikleri köşe dükkanından şimdi aynı manzarayı sıralı çantalar izliyor😊

Domeniko’nun lokantasından sonra haritada, Değirmenönü caddesinde bulunan eski değirmenlerden birinin sahibi değirmenci Yorgo Filipaki’nin evi ve Vasilaki’nin  fırını, meyhane geliyor...

Bugün, eski fırının civarında yine bir fırıncıdan, buram buram kokular caddeye yayılıyor, eski fırıncıya selam gidiyor...

Kocayol ile Feneryolunun kesiştiği yerde, en köşede  ise Vasilaki'nin evi varmış… Vasilaki Danieloğlu, Tekirova’da çiftlik sahibi zengin bir Antalyalıymış ve evde önemli misafirler ağırlanırmış… Vasilaki’nin eşi, Pehlivanidis’in büyük anneannesiymiş (annesinin anneannesi)... 

Vasilaki aynı zamanda “Bir Pamphylia Seyahati” kitabının yazarı Dimitri Danieloğlu’nun da dedesiymiş… Bu kitap, içlerinde Dimitri Danieloğlu’nun da olduğu bir grup gencin, önceki gezginlere ilgi duyarak, Antalya’dan yola çıkıp, Perge, Aspendos, Side’yi içeren gezisini anlatırken 1850 yılının Antalya’sı ve çevresine ait birçok bilgiyi günümüze taşıyor…

Pehlivanidis, sık sık büyük anneannenin evine gidip, etraftaki hareketliliği izlermiş… bu hareketliliğin temel nedenleri, evin ve fırının yanındaki meyhane, bilardo salonu, evin o dönemin alt merkezlerinden olan Yenikapı meydanında bulunmasıymış...

Antalya’nın ilk şekercilerinden ve mübadeleyle Selanik/Kesriye’den Antalya’ya ailesiyle gelen Selahattin Birol’un oğlu Vehip Birol, anılarında, 1932 yılında, İstanbul Şekercisinin ilk işyerinin Yenikapı’daki köşe olduğunu anlatmış…

Vasilaki’nin evinin bulunduğu köşe, Yenikapı köşesi… evin yerinde bu kez, alt katında banka ve pizzacı, üst katları konut-büro kullanılan yüksek katlı bir yapı köşeyi çevreliyor…

10. BÖLÜM PEREC’İN REHBERLİĞİNDE, SCARPA’NIN VE PEHLİVANİDİS’İN İZİNDE ATATÜRK CADDESİ-“YENİYE DOĞRU”